Καρκίνος του μαστού
Γενικά, με τον όρο καρκίνος εννοούμε τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό ορισμένων κυττάρων τα οποία παρουσιάζουν βλάβη και συμπεριφέρονται εκτός ελέγχου, με αποτέλεσμα να σχηματίζεται ένας κακοήθης όγκος. Ο καρκίνος του μαστού συνεπώς αντιπροσωπεύει αυτόν ακριβώς το σχηματισμό κακοήθους όγκου στο μαστό. Πρόκειται για μια αρκετά κοινή νόσο που αν και φέρνει τα πάνω κάτω στη ζωή μιας γυναίκας, είναι ευτυχώς σε σημαντικό βαθμό ιάσιμη, ιδίως αν διαγνωσθεί εγκαίρως. Με την πρόοδο στις τεχνικές χειρουργικής και τις θεραπείες της συγκεκριμένης νόσου, σταδιακά βαδίζουμε προς ένα μέλλον όπου ο καρκίνος του μαστού θα αποτελεί μια μορφή χρόνιας πάθησης.
Τι είναι ο καρκίνος του μαστού;
Ο καρκίνος μαστού είναι μια κακοήθης νόσος που εμφανίζεται με το σχηματισμό ενός κακοήθους όγκου στο μαστό. Η νόσος αυτή προκύπτει όταν η διεργασία της κυτταρικής ανάπτυξης δεν πραγματοποιείται σωστά. Πιο συγκεκριμένα, στην περίπτωση αυτή εντοπίζεται όχι μόνο ανεξέλεγκτος σχηματισμός νέων κυττάρων αλλά και αδυναμία των παλιών κυττάρων που έχουν υποστεί φθορά να αποπέσουν. Μάλιστα, υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί τύποι καρκίνου του μαστού, καθένας εκ των οποίων διαμορφώνει αντίστοιχα το πλάνο θεραπείας. Να σημειωθεί πως αν και ο καρκίνος του μαστού θεωρείται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων «γυναικεία υπόθεση», αυτό δε σημαίνει ότι δε μπορεί να εμφανιστεί και σε άνδρες, σε μικρότερο ποσοστό.
Τύποι καρκίνου του μαστού
Είναι απαραίτητη κατά τη διαδικασία διάγνωσης του καρκίνου του μαστού η ιστολογική ταυτοποίηση του όγκου. Η ταυτοποίηση αυτή καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την πορεία της θεραπείας. Οι πιο συνηθισμένοι τύποι καρκίνου του μαστού είναι οι εξής:
- Ο μη-διηθητικός πορογενής καρκίνος in situ (DCIS) είναι ένας πρώιμος τύπος καρκίνου, κατά τον οποίο τα καρκινικά κύτταρα περιορίζονται στους πόρους του μαστού χωρίς να διεισδύουν τους γύρω ιστούς. Πρόκειται για μια ιάσιμη κατάσταση που συχνά ανιχνεύεται μέσω μαστογραφίας. Η θεραπεία περιλαμβάνει χειρουργική αφαίρεση της περιοχής και ακτινοθεραπεία για τη μείωση του κινδύνου υποτροπής. Σε περιπτώσεις που ο όγκος χαρακτηρίζεται high risk χορηγείται ορμονοθεραπεία.
- Ο διηθητικός πορογενής καρκίνος (IDC) αποτελεί την πιο κοινή μορφή καρκίνου του μαστού, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 75% των περιπτώσεων. Αυτός ο τύπος προκύπτει όταν τα καρκινικά κύτταρα διεισδύουν στους ιστούς και μπορεί να εξαπλωθούν μέσω του αίματος ή των λεμφαγγείων σε άλλα μέρη του σώματος. Η διάγνωση γίνεται μέσω προεγχειρητικής βιοψίας και απεικονιστικών εξετάσεων, ενώ η θεραπεία περιλαμβάνει χειρουργική αφαίρεση του όγκου και ανάλογα με τους μοριακούς υποδοχείς του καρκίνου και το στάδιο της νόσου μπορεί να χρήζει περαιτέρω θεραπείες με ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία και στοχευμένη θεραπεία.
- Το λοβιακό καρκίνωμα in situ (LCIS) δεν θεωρείται καρκίνος με τα νέα δεδομένα, αλλά μια προειδοποιητική ένδειξη για αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στο μέλλον.
- Ο διηθητικός λοβιακός καρκίνος (ILC) είναι λιγότερο συχνός από τον IDC, αλλά παρουσιάζει ιδιαιτερότητες στη διάγνωση και τη θεραπεία του. Χαρακτηρίζεται από την τάση για πολυεστιακή ανάπτυξη και, σε κάποιες περιπτώσεις, για αμφοτερόπλευρη εμφάνιση. Η διάγνωση γίνεται μέσω προεγχειρητικής βιοψίας, ενώ η θεραπεία περιλαμβάνει χειρουργική αφαίρεση και θεραπείες ανάλογα το στάδιο του καρκίνου.
- Επιπλέον, υπάρχουν σπανιότεροι τύποι καρκίνου, όπως το μυελοειδές καρκίνωμα, το βλεννώδες καρκίνωμα και το σωληνώδες καρκίνωμα, που διαφέρουν σε επιθετικότητα και προγνωστική αξία. Η νόσος Paget της θηλής είναι ένας ειδικός τύπος που επηρεάζει τη θηλή και τη θηλαία άλω, συχνά συνοδευόμενος από άλλες μορφές καρκίνου στον υπόλοιπο μαστό.
Αίτια και παράγοντες κινδύνου
Η αιτιολογία του καρκίνου του μαστού είναι γενικά αρκετά σύνθετη. Αρχικά, μεταλλάξεις σε γονίδια όπως τα BRCA1 και BRCA2 αυξάνουν σημαντικά το ποσοστό εμφάνισης του καρκίνου του μαστού. Οι γυναίκες με αυτές τις μεταλλάξεις έχουν έως και 80% πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Eπίσης υπάρχουν και άλλες μεταλλάξεις σε γονίδια που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού όπως για παράδειγμα μεταλλάξεις στα γονίδια TP53, PTEN, PALB2, ATM και άλλες λιγότερο συχνές. Το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα κινδύνου. Οι γυναίκες με συγγενείς πρώτου βαθμού που έχουν νοσήσει από καρκίνο του μαστού ή των ωοθηκών διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το 70% των περιπτώσεων αφορά γυναίκες χωρίς εμφανές οικογενειακό ιστορικό. Παράλληλα, η ηλικία αποτελεί έναν από τους κύριους παράγοντες κινδύνου, με τις περισσότερες περιπτώσεις να εμφανίζονται σε γυναίκες άνω των 50 ετών. Παράγοντες ορμονικής αιτιολογίας, όπως η παρατεταμένη έκθεση σε οιστρογόνα και προγεστερόνη λόγω πρώιμης εμμηνάρχης ή καθυστερημένης εμμηνόπαυσης, αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού.
Επιπλέον, ορισμένες καθημερινές συνήθειες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αύξηση των πιθανοτήτων εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Η παχυσαρκία με αυξημένο BMI, η συστηματική κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας έχουν συσχετιστεί με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης της νόσου. Οι διατροφικές επιλογές επίσης συνδέονται είτε με την ελάττωση είτε με την αύξηση των πιθανοτήτων εμφάνισης καρκίνου του μαστού, καθώς μπορούν είτε να προφυλάξουν τα άτομα είτε να επιβαρύνουν την κατάσταση. Η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου μειώνεται κατά 30% σε ανθρώπους που καταναλώνουν συστηματικά τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες δηλαδή δημητριακά ολικής αλέσεως, φρούτα, χόρτα και σαλάτες. Τα τρόφιμα αυτά περιέχουν ουσίες που μπορούν να επισκευάσουν το DNA των κυττάρων παρέχοντας έτσι προστασία έναντι κάθε μορφής καρκίνου.
Συμπτώματα που προκαλεί ο καρκίνος του μαστού
Ο καρκίνος στο μαστό μπορεί να μη δώσει καθόλου συμπτώματα για αυτόν το λόγο οι γυναίκες πρέπει να έχουν μαστολόγο – χειρουργό μαστού με απόλυτη εξειδίκευση στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού που θα δώσει τη σωστή κατεύθυνση στις γυναίκες όσον αφορά τις εξετάσεις που πρέπει να κάνουν. Τα συμπτώματα που μπορεί να προκαλέσει ο καρκίνος του μαστού μπορεί να είναι ποικίλα και να διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή. Ένα από τα πιο συνηθισμένα σημάδια είναι η παρουσία ενός όγκου ή ογκιδίου στον μαστό ή τη μασχάλη, το οποίο μπορεί να είναι ανώδυνο ή ελαφρώς επώδυνο. Αλλαγές στο μέγεθος, το σχήμα ή την υφή του μαστού αποτελούν επίσης κοινά συμπτώματα. Η θηλή μπορεί να παρουσιάσει εκκρίσεις, συχνά αιματηρές, ενώ αλλαγές όπως ερυθρότητα, όψη φλοιού πορτοκαλιού στο δέρμα του μαστού αποτελούν ενδείξεις που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης. Σε πιο προχωρημένα στάδια, ο καρκίνος μπορεί να προκαλέσει πόνο, οίδημα ή ακόμα και εξελκώσεις στο δέρμα.
Διαδικασία διάγνωσης
Η διάγνωση του καρκίνου του μαστού απαιτεί ένα συνδυασμό εξετάσεων. Αρχικά, η ψηφιακή μαστογραφία είναι η βασική διαγνωστική εξέταση για την ανίχνευση πρώιμων αλλαγών στο μαστό. Η καλύτερη μαστογραφία σε ευκρίνεια είναι η ψηφιακή μαστογραφία με τομοσύνθεση. Σε γυναίκες κάτω των 40 ετών, το υπερηχογράφημα μαστού προτιμάται λόγω της πυκνότητας του μαστικού αδένα.
Η βιοψία με λεπτή βελόνη παραμένει η πιο αξιόπιστη μέθοδος για την επιβεβαίωση της διάγνωσης. Μια λεπτή βελόνα χρησιμοποιείται για τη συλλογή δείγματος ιστού από την ύποπτη περιοχή, το οποίο στη συνέχεια εξετάζεται στο μικροσκόπιο από παθολογοανατόμο για την ανίχνευση καρκινικών κυττάρων. Σε περίπτωση κακοήθειας απαιτείται περαιτέρω σταδιοποίηση και να διενεργηθούν αξονική και μαγνητική τομογραφία μαστών, καθώς και εξετάσεις αίματος για την αξιολόγηση της γενικής κατάστασης της υγείας της ασθενούς.
Επιλογές θεραπείας για τον καρκίνο του μαστού
Ο καρκίνος του μαστού είναι μία νόσος που απαιτεί μια συνδυαστική προσέγγιση για την αποτελεσματική διαχείρισή του από έναν εξειδικευμένο Μαστολόγο- Χειρουργό Μαστού, όπως είναι η Δρ. Ιωάννα Γαλανού. Η έγκαιρη διάγνωση, η εξατομικευμένη θεραπεία και η συνεχής υποστήριξη των ασθενών είναι καθοριστικής σημασίας για την αντιμετώπιση της νόσου. Με την πρόοδο της επιστήμης, τις εξελίξεις στις τεχνικές χειρουργικής αντιμετώπισης και την ανάπτυξη νέων θεραπειών, οι προοπτικές για τις γυναίκες που νοσούν από καρκίνο του μαστού συνεχώς βελτιώνονται.
Η θεραπεία του καρκίνου του μαστού προσαρμόζεται πλήρως στις ανάγκες της κάθε ασθενούς και στις ιδιαιτερότητες του κάθε περιστατικού. Η χειρουργική επέμβαση είναι συχνά η πρώτη επιλογή και περιλαμβάνει είτε την αφαίρεση του όγκου (ογκεκτομή) είτε την πλήρη αφαίρεση του μαστού (μαστεκτομή). Σε περιπτώσεις καρκίνου του μαστού γίνεται η τεχνική του λεμφαδένα φρουρού στη μασχαλιαία κοιλότητα χρησιμοποιώντας κυρίως τη βοήθεια της πυρηνικής ιατρικής. Στη συγκεκριμένη τεχνική αφαιρείται ο λεμφαδένας φρουρός που είναι ο πρώτος λεμφαδένας που δέχεται τη λέμφο από την προσβεβλημένη περιοχή. Ο λεμφαδενικός καθαρισμός στη μασχάλη γίνεται μόνο στην περίπτωση που ο λεμφαδένας φρουρός είναι θετικός για μετάσταση.
Η ακτινοθεραπεία εφαρμόζεται επίσης για την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων που μπορεί να έχουν παραμείνει μετά τη χειρουργική επέμβαση. Η χημειοθεραπεία, που περιλαμβάνει τη χρήση κυτταροτοξικών φαρμάκων, μπορεί να εφαρμοστεί πριν ή μετά τη χειρουργική επέμβαση, ανάλογα με το στάδιο και τα χαρακτηριστικά του όγκου. Οι ασθενείς με θετικούς υποδοχείς ορμονών μπορούν να επωφεληθούν από την ορμονοθεραπεία, η οποία εμποδίζει τη δράση των οιστρογόνων στον όγκο.
Οι στοχευμένες θεραπείες, όπως το trastuzumab για HER2-θετικούς καρκίνους, προσφέρουν επιπλέον επιλογές για τη θεραπεία πιο επιθετικών μορφών της νόσου. Σε περιπτώσεις που ο καρκίνος είναι μεταστατικός ή δεν ανταποκρίνεται στις συμβατικές θεραπείες, η ανοσοθεραπεία και οι κλινικές δοκιμές νέων φαρμάκων μπορεί να αποτελέσουν αξιόλογες επιλογές.
Πρόγνωση και επιβίωση
Η πρόγνωση εξαρτάται από το στάδιο της διάγνωσης, τον τύπο του καρκίνου και την ανταπόκριση στη θεραπεία. Στα πρώιμα στάδια, η πενταετής επιβίωση αγγίζει το 90%, ενώ μειώνεται στα προχωρημένα στάδια. Η έγκαιρη διάγνωση, με την επίβλεψη εξειδικευμένου χειρουργού μαστού, μέσω προληπτικών εξετάσεων αυξάνει τις πιθανότητες για πλήρη ίαση και βελτιώνει την ποιότητα ζωής.