03 Σεπ Αποτιτανώσεις στο μαστό: Τι πρέπει να γνωρίζουμε;
Οι αποτιτανώσεις στο μαστό ή επασβεστώσεις αποτελούν μια συχνή περίσταση στην οποία είναι απαραίτητο να εστιάσει την προσοχή της κάθε γυναίκα, καθώς είναι πηγή άγχους για πολλές και ένας πολύ συνηθισμένος λόγος επίσκεψής της στο ιατρείο του μαστολόγου.
Οι αποτιτανώσεις στο μαστό είναι αλλοιώσεις που μπορεί να σχετίζονται με καλοήθεια ή κακοήθεια. Αυτές οι βλάβες είναι αποτέλεσμα της εναπόθεσης αλάτων ασβεστίου στο μαστό και, λόγω της υψηλής τους αντίθεσης στις ακτίνες Χ, είναι ανιχνεύσιμες στη μαστογραφία. Οι αποτιτανώσεις του μαστού ταξινομούνται σε καλοήθεις, ύποπτες ή κακοήθεις, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους κατά τη μαστογραφική εξέταση, λαμβάνοντας υπόψη ορισμένες κλινικές παραμέτρους όπως η μορφολογία, το μέγεθος, ο αριθμός και η κατανομή τους.
Συνήθως, οι καλοήθεις επασβεστώσεις είναι μεμονωμένες και στρογγυλές, ενώ οι κακοήθεις είναι ετερογενείς (σε σχήμα, πυκνότητα, μορφή, μέγεθος) και ομαδοποιημένες.
Οι εναποθέσεις αλάτων ασβεστίου συχνά σχετίζονται με καλοήθεις αλλοιώσεις του μαστού και, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν είναι επικίνδυνες. Μερικές φορές, ωστόσο, οι μικροαποτιτανώσεις μπορεί να είναι προκαρκινικές αλλοιώσεις. Περίπου το 30% των κακοηθών νεοπλασμάτων του μαστού διαγιγνώσκονται μόνο χάρη στην παρουσία αυτών των επασβεστώσεων.
Όταν οι επασβεστώσεις του μαστού έχουν ορισμένα καλοήθη χαρακτηριστικά, συνεχίζονται οι φυσιολογικοί ετήσιοι μαστογραφικοί έλεγχοι. Εάν υπάρχουν στοιχεία διαγνωστικής αμφιβολίας θα πρέπει να πραγματοποιηθεί βιοψία με ιστολογική ταυτοποίηση.
Ποια είναι η καλύτερη εξέταση gold standard για τις αποτιτανώσεις στο μαστό;
Οι αποτιτανώσεις στο μαστό είναι ανώδυνες και μη ψηλαφητές. Απεικονιστικά, είναι εμφανείς μέσω της μαστογραφίας, καθώς οι ασβεστώσεις του μαστού ανιχνεύονται εύκολα λόγω της ακτινογραφικής αντίθεσής τους με τους ιστούς του μαστού. Αυτά τα άλατα μπορούν να παρατηρηθούν τόσο σε φυσιολογικούς όσο και σε παθολογικούς μαστούς. Για τον λόγο αυτό, τα χαρακτηριστικά τους πρέπει να αναλύονται με προσοχή.
Πώς μπορούν να αναγνωριστούν οι αποτιτανώσεις στο μαστό;
Οι αλλαγές στην πυκνότητα του μαστικού αδένα μπορούν να εντοπιστούν από έναν έμπειρο χειρουργό μαστού – μαστολόγο (εφόσον η βλάβη είναι επιφανειακά εντοπισμένη και έχει διάμετρο τουλάχιστον 1 cm), καθώς και μέσω απεικονιστικών μεθόδων. Η ανίχνευσή των αποτιτανώσεων είναι δυνατή με τη μαστογραφία. Κατά τη στιγμή της διάγνωσης, οι αποτιτανώσεις στο μαστό πρέπει να περιγράφονται με ακριβή κριτήρια, όπως:
- Μορφολογία: σχήμα και μέγεθος.
- Εντοπισμός: θέση εντός του μαστικού αδένα.
- Συσχέτιση: με τον υπόλοιπο μαστό.
Από μαστογραφική άποψη, οι επασβεστώσεις του μαστού μπορεί να αποτελούν μεμονωμένο εύρημα ή να σχετίζονται με την παρουσία παρεγχυματικών οζιδίων ή άλλων αλλοιώσεων. Εκτός από αυτές τις ανωμαλίες, είναι επίσης δυνατό να παρατηρηθεί αύξηση του όγκου των λεμφαδένων, πάχυνση ή αλλαγή του προφίλ του δέρματος, καθώς και αλλαγές στη θηλή και την άλω θηλαία. Όσον αφορά τη διάγνωση, είναι σημαντικό να αξιολογείται η εξέλιξή τους με την πάροδο του χρόνου, συγκρίνοντας τις μαστογραφίες με αυτές προηγούμενων ετών.
Παθολογική σημασία
Οι ασβεστώσεις του μαστού μπορεί να υποδεικνύουν καλοήθεις καταστάσεις, όπως φλεγμονή των γαλακτοφόρων πόρων ή μια φυσιολογική γήρανση του μαστικού αδένα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι επασβεστώσεις του μαστού μπορεί να υποδεικνύουν ένδειξη μιας μεταβολής σε περιοχή του μαστικού αδένα, καθιστώντας αναγκαία την παρέμβαση.
Οι επασβεστώσεις έχουν διαφορετικά μορφολογικά χαρακτηριστικά επομένως όλες οι παράμετροι (σχήμα, πυκνότητα, αριθμός και κατανομή στον μαστικό αδένα) πρέπει να αξιολογούνται με ιδιαίτερη προσοχή για να καταλάβουμε αν είναι καλοήθεις, ύποπτες ή κακοήθεις.
Συνήθως, οι μεγάλοι, στρογγυλεμένοι και αραιοί σχηματισμοί είναι πιο συχνοί στις καλοήθεις αλλοιώσεις του μαστού, ενώ οι μικρές αποτιτανώσεις συνδέονται περισσότερο με νεοπλασματικές διεργασίες.
Όσον αφορά τον καρκίνο του μαστού, η πιο σημαντική παθολογική εικόνα αντιπροσωπεύεται από στρογγυλεμένα οζίδια με ακανόνιστα περιγράμματα, που συχνά συνδέονται με μικροαποτιτανώσεις.
Καλοήθεις επασβεστώσεις
Το βασικό κριτήριο που χρησιμοποιείται για να διαχωριστούν οι καλοήθεις από τις κακοήθεις ασβεστοποιήσεις είναι το μέγεθος. Στα ινοαδενώματα, οι αδρές επασβεστώσεις με διάμετρο λίγων χιλιοστών αποκαλούνται “ποπ κορν”. Άλλες ασβεστώσεις μπορεί να εντοπιστούν στα τοιχώματα των κύστεων ή να εμφανιστούν μετά από χειρουργικές επεμβάσεις, ακτινοθεραπεία μαστού, τραύμα στον μαστό ή φλεγμονή. Οι επασβεστώσεις στο μαστό μπορεί επίσης να οφείλονται στη διαδικασία της γήρανσης: αυτές οι βλάβες προκύπτουν από την εναπόθεση λίπους και αλάτων ασβεστίου στον μαστό. Επιπλέον, καλοήθεις μπορεί να είναι και ασβεστωμένα αιμοφόρα αγγεία στο μαστό.
Κακοήθεις επασβεστώσεις
Οι αποτιτανώσεις στο μαστό που αποτελούν παθολογικές διεργασίες σχετίζονται με τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων εντός των γαλακτοφόρων πόρων, με διαφορετικούς βαθμούς εξέλιξης, από την άτυπη υπερπλασία και τα ενδοπορικά νεοπλάσματα έως τα διηθητικά πορογενή καρκινώματα. Το σχήμα και η κατανομή των μικροαποτιτανώσεων μας επιτρέπουν να αντλήσουμε ενδείξεις για την πιθανή παρουσία προκαρκινικής αλλοίωσης ή καρκίνου του μαστού. Τα άλατα ασβεστίου που ανιχνεύονται με μαστογραφία είναι εμφανή σε περίπου 30% των καρκινωμάτων.
Τέτοιοι σχηματισμοί μπορούν να βρεθούν μέσα ή κοντά σε ένα οζίδιο. Αυτές οι βλάβες έχουν μέγεθος που κυμαίνεται μεταξύ 0,1 mm και 0,5 mm, αν και το μέγεθος μπορεί να είναι εξαιρετικά μεταβλητό. Σε ορισμένα καρκινώματα, όπως τα πορογενή, οι εναποθέσεις αλάτων ασβεστίου μπορούν να έχουν γραμμική μορφή. Μικροαποτιτανώσεις μαστού που είναι αμφίβολες ή ύποπτες κακοήθειας (κοκκώδεις, γραμμικές ή διακλαδισμένες) θα πρέπει να μελετώνται με άμεση εντοπιστική μαστογραφία.
Σημασία της έγκαιρης διάγνωσης όσον αφορά στις αποτιτανώσεις στο μαστό
Η ανίχνευση των ασβεστώσεων του μαστού με τη μαστογραφία, είναι πολύ σημαντική πριν εκδηλωθεί κλινικά. Η αφαίρεση αυτών των αποτιτανώσεων σε πρώιμο στάδιο, εμποδίζει την ανάπτυξη ενός πιο σοβαρού και επικίνδυνου όγκου.
Η μαστογραφία μπορεί να ολοκληρωθεί και με υπερηχογράφημα, το οποίο όμως δεν είναι σε θέση να εντοπίσει μικροαποτιτανώσεις, οι οποίες είναι ορατές μόνο με τη μαστογραφία. Από την άλλη, το υπερηχογράφημα μαστού είναι σε θέση να ανιχνεύσει μικρούς οζώδεις σχηματισμούς που μπορεί να μην είναι αόρατοι στη μαστογραφία. Για το λόγο αυτό, οι δύο εξετάσεις θεωρούνται συμπληρωματικές. Επίσης είναι πολύ σημαντικό η γυναίκα να επισκεφτεί έναν εξειδικευμένο Χειρουργό Μαστού – Μαστολόγο, ο οποίος ασχολείται αποκλειστικά με θέματα του μαστού και μπορεί με ακρίβεια να της υποδείξει αν χρειάζεται άμεση ιστολογική ταυτοποίηση ή παρακολούθηση. Η Χειρουργός Μαστολόγος Δρ. Ιωάννα Γαλανού μπορεί να προσφέρει σε κάθε ασθενή με αποτιτανώσεις στο μαστό την κατάλληλη καθοδήγηση.
Χαρακτηριστικά και διαφορική διάγνωση
Όταν πραγματοποιείται μία μαστογραφία είναι απαραίτητο να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή σε κάποια χαρακτηριστικά των αποτιτανώσεων, όπως είναι το σχήμα, η πυκνότητα, ο αριθμός και η κατανομή. Αυτές οι παράμετροι επιτρέπουν στον ακτινολόγο και τον εξειδικευμένο Μαστολόγο-Χειρουργό Μαστού να αντλήσουν χρήσιμες πληροφορίες και να καθορίσουν την καλοήθεια ή όχι της εικόνας.
Η εικόνα των επασβεστώσεων του μαστού που μπορεί να προκύψουν είναι:
- Ακανόνιστη (ύποπτη).
- Στρογγυλοποιημένες ομοιόμορφες (συνηθέστερη στην καλοήθη αλλοίωση).
- Κοκκώδες (ύποπτο).
- Μακροαποτιτάνωση μεγάλου μεγέθους μεμονομένη (καλοήθεια).
- Γραμμική και διακλαδισμένη (ύποπτη).
Η ανώμαλη μορφή είναι η πιο σημαντική, καθώς έχει υψηλή προγνωστική αξία (ίση με περίπου το 80% των περιπτώσεων) καρκινωμάτων με μικροαποτιτανώσεις. Λιγότερο ανησυχητικά, ωστόσο, είναι οι στρογγυλεμένες και διάσπαρτες αποτιτανώσεις.
Κατανομή
Η κατανομή των ασβεστώσεων παίζει σημαντικό ρόλο στην κλινική διάγνωση. Οι πιο ύποπτες βλάβες είναι οι συσσωρευμένες μικροαποτιτανώσεις, οι οποίες έχουν ακανόνιστο σχήμα και συγκεντρώνονται στους γαλακτοφόρους πόρους.
Οι βλάβες που είναι επίσης πολύ μικρές, αλλά κατανέμονται σε ολόκληρη την αδενική περιοχή ή σε μεγάλους τομείς του αδένα, που δεν ομαδοποιούνται, ειδικά εάν είναι αμφοτερόπλευρες, είναι καλοήθεις.
Αριθμός
Πολυάριθμες ασβεστώσεις μαστού που εντοπίζονται σε στενή περιοχή του παρεγχύματος του μαστού μπορεί να έχουν νεοπλασματική προγνωστική σημασία.
Διαγνωστικές πληροφορίες
Εάν εντοπιστούν ασβεστώσεις κατά τη διάρκεια της μαστογραφίας, ο ακτινολόγος μπορεί να υποδείξει την ανάγκη για πιο εξειδικευμένες εξετάσεις, προκειμένου να αποκλειστούν τυχόν διαγνωστικές αμφιβολίες και να δοθεί η ακριβέστερη δυνατή απάντηση. Σε περίπτωση παρουσίας ύποπτων αλλοιώσεων, είναι απαραίτητο να γίνει βιοψία μαστού για να καθοριστεί η φύση και τα παθολογοανατομικά χαρακτηριστικά της βλάβης.
- Οι ασβεστώσεις του μαστού που είναι καλοήθεις δεν απαιτούν κανένα είδος έρευνας, ωστόσο συνιστάται η εκτέλεση μαστογραφικού ελέγχου μία φορά το χρόνο.
- Εάν εντοπιστούν ήπιες, μη φυσιολογικές μικροαποτιτανώσεις, αυτές μπορούν να ταξινομηθούν ως «πιθανώς καλοήθεις». Για τον ακριβή καθορισμό της κατάστασης, μια ήπια ατυπία μπορεί να απαιτήσει πρόσθετες εξετάσεις. Οι «πιθανώς καλοήθεις» ασβεστώσεις είναι αβλαβείς σε περίπου 98% των περιπτώσεων. Συνήθως, η μαστογραφία επαναλαμβάνεται κάθε έξι μήνες για τουλάχιστον ένα χρόνο, ώστε να παρακολουθούνται τυχόν αλλαγές στους ιστούς.
- Εάν αυτές οι εναποθέσεις είναι ακανόνιστες σε σχήμα ή μέγεθος, μπορεί να υποδηλώνουν αρχικές εκδηλώσεις μιας κακοήθειας, όπως το καρκίνωμα “in situ”. Σε αυτές τις περιπτώσεις, συνήθως ενδείκνυται ιστολογική δειγματοληψία μέσω στερεοτακτικής ή χειρουργικής βιοψίας, με ακτινολογικό προεγχειρητικό εντοπισμό. Τα δείγματα ιστού που περιέχουν τις μικροαποτιτανώσεις αναλύονται στη συνέχεια κάτω από το μικροσκόπιο από ειδικό παθολογοανατόμο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ιστοί μπορεί να υποβληθούν και σε μοριακές μελέτες.
Είναι πολύ σημαντικό οι γυναίκες να πραγματοποιούν τις απεικονιστικές εξετάσεις τους σε κέντρα που διαθέτουν εξειδικευμένους ακτινολόγους μαστού και χρησιμοποιούν σύγχρονα μηχανήματα. Σε συνεργασία με τον εξειδικευμένο Μαστολόγο-Χειρουργό Μαστού, θα ληφθεί η σωστή απόφαση για το αν θα πρέπει η ασθενής να προχωρήσει σε χειρουργείο ή να παρακολουθήσει το εύρημα.